چرا کودکم از رفتن به مدرسه امتناع می کند و چه کنم؟
اصطلاح امتناع از مدرسه رفتن در قدیم مترادف با تصویر بچه هایی بود که از مدرسه فرار میکردند و در گوشه خیابانها با هم جمع می شدند. اولین تصویر این کلمه یک گروه خرابکار است که قرار نیست در آینده دستاوردی کسب کنند.
در حالیکه گاهی اوقات این تصویر هم درست است باید در نظر بگیریم که در بیشتر موارد مشکل چیزی بیشتر از خوش گذرانی خارج از مدرسه است. مساله بیزاری از خود مدرسه است و اگر بخواهیم به بچه ها کمک کنیم بهتر است این موضوع را بهتر بشناسیم. در حالیکه در ذهن شما بچه ای که به مدرسه نمی رود باید در سنین نوجوانی باشد، مساله امتناع از مدرسه رفتن بعنوان یک اصطلاح روانشناسی می تواند در همه سنین اتفاق بیفتد.
الگوهای مساله ساز
همه بچه ها برای رفتن به مدرسه هر چند وقت یکبار مقاومت می کنند، اما رفتار امتناع از مدرسه یک الگوی افراطی برای اجتناب از مدرسه است که مشکلات واقعی برای کودک ایجاد می کند. امتناع از مدرسه با چند عامل از اجتناب عادی متمایز می شود:
- چه مدت یک کودک از مدرسه دوری می کند
- چقدر ناراحتی را با حضور در مدرسه تجربه می کنند
- چقدر مقاومت می کنند
- مقاومت آنها چقدر در زندگی آنها (و خانواده آنها) اختلال ایجاد می کند
گنجاندن همه این جنبهها مهم است، زیرا کودک حتی اگر بیشتر روزها به مدرسه برود، باز هم میتواند از مدرسه امتناع کند. من با بچههایی کار کردهام که فقط یک یا دو روز مدرسه را از دست دادهاند، اما آنها در هر ماه حداقل 15 بار تأخیر داشتهاند، زیرا اضطرابشان آنقدر شدید است که آنها را از رسیدن به موقع به مدرسه باز میدارد. بچه هایی که مشکل امتناع از مدرسه را دارند معمولا بیشتر از بقیه به اتاق بهداشت مدرسه سر می زنند و یا تلاش میکنند با بردن موبایل به مدرسه در طول روز با والدینشان در ارتباط باشند.
مریضی های مشکوک
اغلب کودکانی که از مدرسه امتناع می کنند علائم غیر قابل توضیحی مانند سردرد یا معده درد را گزارش می کنند. اضطراب به روش های فیزیکی ظاهر می شود، بنابراین علائم آنها می تواند نشان دهنده آن باشد. به عنوان یک والد، اولین کاری که می خواهید در این شرایط انجام دهید این است که کودک خود را توسط یک متخصص اطفال معاینه کنید. شما نمی خواهید یک مشکل پزشکی را نادیده بگیرید. اما ممکن است مدرسه رفتن مشکل اصلی آنها باشد.
گاهی اوقات مقاومت در برابر حضور در مدرسه فقط یک مشکل کوچک است و به راحتی می توان آن را برطرف کرد. شاید فرزند شما بیماری واگیرداری گرفته و مدت طولانی است که در خانه مانده و اکنون برای بازگشت به مدرسه با مشکل مواجه شده است. ناگهان آنها نسبت به تمام درسهایی که از دست دادهاند مضطرب میشوند.
در این سناریو، مهم است که زمان ماندن در خانه را از چیزی که هست طولانی تر نکنید. در عوض، بهتر است با معلم و فرزندتان گفتگو کنید. باید بتوانید به فرزندتان بگویید: «ما با معلمت صحبت کردیم و او میداند که تو بیمار بودی. می دانم که نگران هستی، اما او می فهمد. الان وقت برگشتن به مدرسه است.» در انتهای این سناریو کودک شما آرام می شود خصوصا زمانی که همکاری معلم را از دهان شما بشنود و ببیند و به کلاس برمیگردد.
به طور مشابه، برخی از بچه ها برای بازگشت به مدرسه بعد از تعطیلات دچار اضطراب می شوند. نکته کلیدی این است که کودکان در اسرع وقت به مدرسه برگردند و با بهانه های مختلف در خانه نمانند.
چه زمانی مساله جدی تر می شود؟
امتناع از رفتن به مدرسه زمانی جدی تر می شود که روزها، هفته ها و یا ماه ها طول بکشد. در این مورد حتما نیاز به مداخله حرفه ای دارید. اگر فرزند شما به مدرسه می رود ولی زمان زیادی را در اتاق بهداشت می ماند یا در بسیاری از مواقع تماس میگیرند و او را زودتر به خانه میفرستند نیز همچنان با یک مشکل جدی مواجه هستید.
درک مشکل
برای موارد جدیتر امتناع از تحصیل، اولین قدم در درمان، انجام یک ارزیابی تشخیصی جامع است. در حالی که امتناع از مدرسه یک اختلال قابل تشخیص نیست، اغلب با اختلالاتی مانند اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی، افسردگی یا اختلال هراس همراه است. یک ارزیابی کامل به متخصص کمک میکند تا بفهمند چه چیزی زمینهساز امتناع از تحصیل است، و به آنها اجازه میدهد تا درمان را با شرایط خاص کودک شما تنظیم کنند.
گاهی هم مشکل در جای دیگری است.
ممکن است اتفاق خاصی در مدرسه رخ داده باشد، مانند قلدری یا یک کلاس سخت که کودک در آن ناکامی زیادی را تجربه می کند. این حرف به این معنی نیست که اگر فرزند شما از رفتن به مدرسه امتناع ورزید سریع او را تحت فشار قرار دهید که بفهمید کسی اذیتش کرده یا خیر. اما مهم است که بدانید در زندگی فرزندتان چه می گذرد. باید انتظار داشته باشید که بشنوید معلم آنها چگونه است و تکالیف چگونه پیش می رود. همچنین باید نسبت به بچه هایی که فرزندتان با آنها معاشرت می کند، حساس باشید. نه در حدی که کودک را تحت فشار بگذارید و منزوی کنید بلکه در همین حد که با آنها آشنا باشید. اینها همه چیزهایی هستند که باید در مکالمات روزمره مطرح شوند. اگر فرزندتان گفت که اتفاقی در مدرسه افتاده هرکاری دارید کنار بگذارید و شنونده فعالی باشید. قضاوت نکنید و اجازه دهید فرزندتان با شما صحبت کند. هر اتفاقی در مدرسه می افتد می تواند برای شما بعنوان والد و فرد اثرگذار زندگی فرزندتان مهم باشد.
کمک بگیرید
امتناع از مدرسه می تواند تبدیل به یک چالش جدی شود ولی می توانید با کمک گرفتن از یک روانشناس به سادگی از آن عبور کنید. بچه هایی که از مدرسه رفتن فراری هستند نیاز دارند تا تکنیک هایی را برای غلبه به ترس و اضطرابشان یاد بگیرند و در مواجهه با مشکلات از آنها استفاده کنند.
بهتر است نسبت به نشانه ها هشیار باشید و در اولین فرصت به مساله پی ببرید و درخواست کمک کنید. متأسفانه، هر چه کودک بیشتر از مدرسه غیبت کند، بازگشت به روال عادی دشوارتر می شود، زیرا غیبت تقویت کننده است. بارها خانواده هایی را دیدم که رفتن به مدرسه را مثل رفتن به یک جنگ توصیف میکنند. گاهی اوقات صبح مدرسه آنقدر چالش برانگیز و خسته کننده می شود که مامان و بابا فقط تسلیم می شوند و می گویند: «خوب، در خانه بمان. من میپرسم مشق امروزت چی بوده و انجامش میدیم.» این وضعیت بسیار قابل درک است، اما باز هم، اجازه دادن به ادامه آن، بچه ها را یک روز از بازگشت به مدرسه دور می کند. بعنوان والد باید بدانید هرچقدر زودتر بچه را به مدرسه برگردانید بهتر است.
مژگان عطار